ચીંતા કેમ?

આ ચીંતા કેમ?

છે સુકાની નાવનો તું
તો આજ ચીંતા કેમ છે?

 છે જોનશ્વર દેહ આ તો

 પછી ચીંતા  કેમ છે?

ચરાચર માં છે વાસ તારો
તો પછી ચીંતા કેમ છે ?

શ્રદ્ધા અશ્રદ્ધા માં કેમ
ઝોલા ખાય છે આ જીવ

ભક્તિ અને અભક્તિ વચ્ચે
વ્યક્તિ અને વ્યષ્ટિ વચ્ચે
અટવાય છે આ જીવ કેમ

સર્જી ચીંતા ચિતા સમ
ને કસોટી આદરી તેં
હે ઈશ ગ્રહી લઇ
આ ચીંતાના વાદળ

હે ઈશ ગ્રહી લઇ
આ ચીંતાના વાદળ

પ્રસરાવ પ્રકાશ તવ
અંતરતમ મહી

મીનળ

BY REPEATING THE LAST LINE AND GRADUALLY
LOWERING YOUR VOICE,''''

YOU ENHANCE THE EFFECT and 

hide one missing line.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

આ ચીંતા કેમ?

જો તું છે સુકાની આ નાવનો
તો પછી આ ચીંતા છે કેમ?

छे सुकानी नावनो तूं ? (मात्रा १४)

तो आज  चिंता केम छे? (१४)
જો છે નશ્વર આ દેહ 

देह  नश्वर बखड जंतर  ,(१४)

 उपरथी  चिंता  केम  छे ? (१४)
તો પછી આ  ચીંતા છે કેમ?

જો છે સચરાચર માં તું

चराचरमा  वास तारो,(१४)

पछी आ चिंता केम छे?(१४)
તો પછી આ ચીંતા  છે કેમ?

શ્રદ્ધા અશ્રદ્ધા માં કેમ

श्रद्धा अने अश्रद्धा वच्चे 

क्यम जीव  झोला खाय छे?
ઝોલા ખાય છે આ જીવ
भक्ति अने अभक्ति वच्चे 

व्यष्टि अने समष्टि वच्चे 

जीव केम अटवाय छॆ?
ભક્તિ અભક્તિ
વ્યક્તિ વ્યષ્ટિ વચ્ચે
(व्यक्ति अने व्यष्टि mean almost the same thing)
અટવાય છે આ જીવ કેમ

सर्जी चिंता, चिता जेवी

સર્જી ચીંતા ચિતા સમ

सर्जी चिंता, चिता जेवी
ने कसोटी आदरी तें,

छे तारी लीला अनोखी

तूं ज अमने तारी ले.
હે ઈશ ગ્રહી લઇ
આ ચીંતાના વાદળ
ग्रही ले चिंता अमारी 

प्रसरावी प्रकाश तारो

तूंज अमने तारी ले।

तूंज अमने तारी ले।
પ્રસરાવ પ્રકાશ તવ
અંતરતમ મહી

પાકકો ઘડો

લાગતું  હતું કે
ઘડાઈ ગયા હવે તો
કર્યો પાક્કો ઘડો જીવનનો
હવે તો
પણ જરા વાગી એક ઠેસ
કોઈની કટુવાણી કેરી
તૂટી પડી એક કોર
છૂટ્યું લાગણીઓનું
દ્વાર અને વહી પડી
સાચવીને ગોઠવેલી
લાગણીઓ અકબંધ
છલકાયુ અંતર
ને જે લાગતો પાકકો ઘડો
તે વિખરાયો ચારેકોર

લાગતું હતું કે
ગોઠવાઈ ગયા જીવનમાં
હવે તો
સમજી ગયા આ
સંબંધોનું જાળું
આવડી ગયું
અમને ઉકેલતા
પણ ગાંઠ આવી એક એવી
કે ગોઠવેલું સૌ
વીખરાયું
ને ગૂંચવાયું
અંદર બહાર
સઘળું અસ્તવ્યસ્ત

લાગતું હતું કે
શિખી ગયા સમાજની
સૌ રીતભાત
મોહરા વાંચવાની ભાષા
હવે તો
આવડી ગઈ
પણ ના,
હજી મળે નવા મોહરા
મળ્યા કરે
ખોટા વંચાયા કરે
ગેરસમજ થી
સમજાયું કે બાકી છે
હજી તો ઘણું
જીવનમાં શીખવાનું


મીનળ પંડ્યા

પર્યાવરણ

યાદ આવે છે  -

શિયાળા ની ખુશનુમા સવાર
ગરમ રજાઈ છોડી ને
કડકડતી ઠંડી માં
ગરમ ગરમ ચાની હૂંફ
ને છાપા ના ગરમાગરમ
સમાચાર

ઉનાળાની લુખ ઝરતી બપોર
બારીઓ પર ટાંગેલી
ઠંડી, ટપકતી, ટટ્ટી
ફરફર ફરતો પંખો
કાપે ગરમ હવાના ટુકડા
ઠંડા બરફના ગોળા પર

ચોમાસા ની ભીંની સાંજ
પાણીના ખાડામાં છબ છબીયાં
કાગળની હોડી  ને
નાયલોન ની છત્રી
ગરમ ભજીયાની સુવાસ
જીભ સળવળે

શરદપૂનમ ની મધુરી રાત
ખુશનુમા હવા
ગોળમટોળ ઝૂલતો ચાંદ
દૂધપૌંઆ
ગવાતા ગરબા ને
બંગડીઓનો રણકાર

અહા મણાય
ઋતુ  ઋતુ ની મસ્તી
જો પર્યાવરણ
પૂજાય, સમજાય
ને સચવાય।

મીનળ પંડ્યા

યાદ આવે છે - મુગ્ધાવસ્થા

યાદ આવે છે - મુગ્ધાવસ્થા

યાદ આવે છે આજે
કોલેજના એ દિવસો
સવારે દસ ને પાંચ ની બસ
એ થોડું તૂટેલું  બસ સ્ટેન્ડ
બહેનપણીઓની રાહ
ને કંસેશન નું કાર્ડ

કોલેજ ની કેન્ટીનમાં
દર મંળવારે મળતા ઢોસા
સાથે કોક ના કેન
ચણા જોર ગરમ ને
ખાડાના દાળવડા

લેક્ચર હોલ્સ ને
કેમિસ્ટ્રી ની લેબ
પરીક્ષાની ચિંતા ને
મધરાતની ચા
અડધી રાતે ફૂટતા પેપર

કોલેજ ના રસ્તામાં
યુવાનોની લાંબી લાઈન
તેરી પ્યારી પ્યાર સુરત અને
લાલ છડી મેદાન ખડી નું
હવામાં ગુંજન

થોડું લાગે કર્ણપ્રિય
થોડું અજુગતું
દિલને ધડકાવતું
ને સ્મૃતિ માં મલકાતું

એ સંગીત પ્રોગ્રામો  ને
ચૂંટણી નું કેન્વાસીંગ
હોળીની રમઝટ ને
વેકેશન ની મઝા
કોલેજના છેલ્લા દિવસે
એકબીજાને નહિ ભૂલવાના કોલ

આહ એ કોલેજના દિવસો
બચપણમાં થી યુવાનીમાં
એ સરકતા દિવસો
યાદ અપાવે જીવનભર
ખાટી મીઠી ચટાકેદાર

મીનળ પંડ્યા

યાદ આવે છે આજે - બચપણ

યાદ આવે છે આજે - બચપણ

મણિનગર ની એ ગલીઓ
એ ગિલ્લી ડંડા ની હરીફાઈ
ને  દોરડા કુદવાની શરતો
પગથિયાં રમવાની મઝા
ને થપ્પા નો થનગનાટ

મોડી રાતે હીંચકે ઝૂલતા
મલક આખાની  વાતો
બિનાકાગીતમાલા ના  ગીતો
અમીન સાયાની ની વાતો
ને વિવિધ ભારતી ના રેલાતા સૂરો

સગા વ્હાલાની અવરજવર
મિત્રો ની અવિરત હાજરી
ઘર આંગણે જૂતા ની હાર
ઈડલી ઢોસા ની જ્યાફત
બમ્બો ભરીને બનતી ચા

અગાશી માં બેસીને સાંજે
ગણતા પક્ષીઓની ઘરસફર
ધાબે સુતા રાત્રે ગણતા
અસંખ્ય તારાઓની રમઝટ
કહેતા હે તારાઓ ઉઠવું મુજને
ઠીક સવારે છ ને ટકોરે

શનિવારે વહેલી સવારે
ઝગમગ ની જોતા રાહ
ક્યારે આવે ને ક્યારે વાંચીએ
એક બેઠકે કરીએ પૂરું
મિયાં ફુસકી ને દલા તરવાડી
બકોર પટેલ ને છકો મકો

ઉતરાણ દિવાળી બળેવ, નવરાત્રી
દાદાજી નું શ્રાદ્ધ ને સંવત્સરી
કાકા કાકી,ફોઈ ને ફુઆ
ભાઈઓ બહેનો ભેગા મળી
શીખડ પુરી જમવાનું
ને વાતો કરતા ઊંઘી જવાનું

મીનળ પંડ્યા

તુંડે તુંડે ગણિત ભિન્ના

જણે જણે  જુદું ગણિત

કોઈને છે પૈસાનું ગણિત
ક્યાં વાપર્યા ને ક્યાં સાચવ્યા
કેટલા કમાયા ને કેટલા આપ્યા
છેવટે કેટલું બાંધ્યું ગાંઠે

કોઈને છે કામનું ગણિત
બસ જીવન કામનો બોજ
કેટલું કર્યું ને કેટલું બાકી
ક્યાં સરવાળો ને ક્યાં બાદબાકી

કોઈને છે સંબંધોનું ગણિત
કોને મળ્યા ને કોને જાણ્યા
કોણે  બોલાવ્યા ને કોણે ટાળ્યા
સંબંધો ક્યાં બન્યા ને ક્યાં તૂટ્યા

કોઈને છે ઓળખાણોનું ગણિત
ક્યાં ઓળખાણ ને ક્યાં પહેચાન
કેટલો ફાયદો કોનાથી ક્યાં નુકશાન
ક્યાં ખોડુ આ ખાણ દળદાર

કોઈની છે બસ અહંમ નું ગણિત
ક્યાં મળ્યું માન  ને ક્યાં અપમાન
ક્યાં પોસાયો ને ક્યાં ઘવાયો અહંકાર
હું નો  સરવાળો  ને તું ની બાદબાકી

કોઈને  છે પ્રેમ નું ગણિત
ક્યાં આપ્યું ને કેટલું આપ્યું
બસ ખુશ છે જે વહેચવામાં
તેને દિલે છે બસ સરવાળો

મીનળ પંડ્યા

વિસરાતી કળા- ઘર ચલાવવાની

 વિસરાતી કળા-  ઘર ચલાવવાની


આજે ઘણા વર્ષો પછી જૂની એક વાનગીની ચોપડી "ચાલો રસોડામાં" જોવા લીધી। વિચાર તો ખાલી એક વાનગી જોઈ લેવાનો હતો પણ જેવી એ ચોપડી ખોલી તેવું તરત યાદો નો મહાસાગર ઉમટ્યો.

આજથી ચાલીસ વર્ષ પહેલા જયારે હું લગ્ન કરીને અમેરિકા આવવા નીકળી ત્યારે મમ્મીએ આ ચોપડી સાથે આપી હતી. ઘર ચલાવવા માં મને કેટલી બધી મુશ્કેલી નડશે અને અમેરિકામાં હું ઘર કેવી રીતે ચલાવીશ એ એની ચોક્કસ ચિંતા અને આ પુસ્તક જરૂરથી કામમાં આવશે તેવી ખાતરી. અને ખરેખર શરૂઆતના વર્ષોમાં લગભગ અઠવાડિયામાં બે થી ત્રણ વાર હું "ચાલો રસોડામાં" લઈને બેસતી.કાં તો કોઈ વાનગી જોવી હોય કે પછી આઠ લોકો માટે કેટલું શાક બનાવવું જોઈએ, કઈ મીઠાઈ સાથે કયું ફરસાણ બરાબર કેહવાય એ બધું જોવા માટે આ પુસ્તક ખુલતું.

પછી તો ધીરે ધીરે હું બધું ઘણું નવું શીખી, અને ચોપડી ની જરૂર ઓછી થતી ગઈ

પણ આજે જયારે ચાર દાયકા  પછી આ પુસ્તક ફરી હાથમાં લીધું તો મુકવાનું મન જ નાં થયું. શું શું યાદ આવતું ગયું! જુદી જુદી વાનગીઓતો ખરી જ પણ વધારે તો પાને પાનું વાંચતાં વાંચતા, મન અને હૈયું પચાસ વર્ષ પહેલાના ગુજરાતી ઘર નું ચિત્ર જોઈ રહ્યું. એ વખતના ઘરોમાં કેવું કેવું શીખવાડતું હતું તે બધું "ચાલો રસોડામાં" જોવાથી યાદ આવી ગયું। કેટકેટલી શીખ એમાં આપેલી છે તે વિચાર આવ્યો। આજે આ બધું કોણ જાણતું હશે કોણ કરતુ હશે?

એ વખતે ઘર ચલાવવાની એક ચોક્કસ કળા હતી. એ કળામાં પારંગત થવાની તાલીમ માં, દાદીમા। કાકી, માસી બધા આપતા।  કેટ કેટલા વડીલો યાદ આવ્યા. અનાજ ક્યારે ખરીદવું, કેવી રીતે સાચવવું, કોઠીમાં જીવાત નાં જાય તેના માટે કેવા પગલા લેવા જોઈએ તે બધું બરાબર શીખવાનું. કેટલી જાતના અથાણા બને, બન્યા પછી કેવી રીતે જાડી કાચની બરણીઓમાં ભરાય, તેના ઉપર મલમલનું ભીનું કપડું બંધાય. જુદા જુદા મસાલા સિઝનમાં ખરીદાય, ત્યાર પછી ચોકમાં બેસીને ખંડાય, શેકાય, અને બરણીઓમાં ભરાય.

વાનગીઓ ઉપરાંત પણ એ જમાનાની ગૃહિણીઓ  કેટલું બધું સંભાળતી. સામાજિક સંબંધો, વ્યવહાર, બધું ઘરના પુરુષો ભાગ્યેજ ધ્યાન આપતા. મારા પપ્પા આજે પણ યાદ કરે છે કે તે જયારે નાના હતા ત્યારે તેમના કુટુંબમાં  છવીસ સભ્યો હતા. અને તે બધાની સુખ સગવડ, જરૂરિયાતો એ બધાનું ધ્યાન તેમના દાદી રાખતા। ઘરમાં પાંચ પુત્રો, પાંચ, પુત્રવધુઓ, પૌત્રો, પુત્રી, વગેરે, તેની ઉપરાંત આવતા જતા મહેમાનો, આ બધાની સંભાળ રખાતી। અનાજ ભરવાથી માંડીને વ્યવહાર સાચવવાની બધી જવાબદારી।

સૌથી વધારે તો એ કે એમની સત્તા પણ એક્માન્ય રહેતી। ઘરમાં આટલા બધા હોવા છતાં પણ બરાબર એક  મોટી કંપની ની જેમ દરેકનો રોલ નક્કી હતો. મોટા શું કરે, નાના ની શું ફરજો, એ બધું વણલખ્યા નિયમોથી ચાલતું। આજે જયારે કુટુંબો નાના થતા ગયા છે, જયારે ફક્ત માતા પિતા અને બે બાળકો નું કુટુંબ બની ગયું છે, જયારે પતિ પત્ની બંનેની કેરિયર તેમને ઘર ની બહાર રાખે છે ત્ત્યારે આ જૂની કુટુંબ વ્યવસ્થા યાદ આવે છે.

 એક વાનગીની ચોપડી કેટલી બધી જૂની યાદો તાજી કરાવી ગઈ!